Geschreven door Marcel Meijerhof 10 december 2024

’t Bölke: Geschiedenis van een Icoon

In juni jongstleden sloot ’t Bölke zijn deuren, na bijna vijftig jaar. Een tijdperk is voorbij. Veel mensen die ik spreek koesteren warme herinneringen aan de mooie tijden die zij hier hebben beleefd. Jarenlang is ’t Bölke voor homo’s een favoriete discotheek geweest, in Enschede en Twente maar ook ver daarbuiten, in Nederland en Duitsland. Van heinde en ver komen de bezoekers in drommen naar de verlichte dansvloer voor een gezellige of spannende avond onder gelijkgestemden. Dat laatste is voor heel veel mensen dan vaak een zeldzame aangelegenheid geweest, een blij-makende uitzondering.

’t Bölke: Geschiedenis van een Icoon

Uitgaansgelegenheden van dat niveau zijn buiten de Randstad met een kaarsje te zoeken. Lange jaren - ver voor het internet zijn intrede deed - was er niet zoveel te doen voor jongens die op jongens vallen of voor meisjes op zoek naar die ene vriendin. De cafés en gelegenheden in steden als Arnhem of Nijmegen steken maar bleekjes af bij wat ’t Bölke tentoonspreidde, en datzelfde zal zeker ook voor de bisschopsstad Münster gelden. Zelfs Utrecht, dat ooit, lang geleden, die naam had, komt niet in de buurt. Groningen komt dan eerder in beeld. Ook het Duitse achterland had aanvankelijk nauwelijks iets te bieden tot aan Düsseldorf en Keulen.

Het begin

In 1972 nemen Frans van der Slikke en Henk de Jong ’t Bölke over, toen nog een gewone dancing met een heteropubliek, gevestigd op nummer 22, ongeveer vijftig meter verderop in de Molenstraat. De nieuwe eigenaren maken er een homozaak van, maar met behoud van dezelfde naam. De eerste homodiscotheek in de wijde omtrek, dat was wat, daar móést je heen! Let wel, dit is het prille begin, toen homoseksuelen voor het eerst, aarzelend, weer in de openbaarheid konden treden.

Halverwege de jaren tachtig verkopen De Jong en Van der Slikke de boel. Het eerste succes is voorbij. Het zijn de jaren dat de AIDS-epidemie in volle hevigheid losbarst en de angst voor besmetting verlammend om zich heen slaat. In een paar jaar tijd overlijden grote aantallen jonge en iets minder jonge mannen - soms in hartverscheurende omstandigheden.

Nog een paar keer wisselt de zaak van eigenaar, totdat in 1990 Frans Loohuis en Hans Olde Heuvel de nieuwe exploitanten worden. Het interieur wordt grondig vernieuwd en gemoderniseerd en op 26 april 1991 is de feestelijke heropening. Evenwel, het jaar daarop worden strengere vestigingseisen doorgevoerd, met name wat de geluidsniveaus betreft. Daar kon op deze locatie niet aan worden voldaan, en sluiting hangt in de lucht.

Bolke 3

Nieuwe locatie

Dat was natuurlijk een flinke domper voor Loohuis en Olde Heuvel. Zij besluiten daarop discotheek Ohio te kopen, die iets verderop in de Molenstraat staat, op de huisnummers 6 en 8. Op de parterre wordt de nieuwe discotheek ingericht en ook een café. Ook op de tweede etage komt er een café. Er blijft nog genoeg ruimte over in het pand. En zo komt er successievelijk ook een zwembad, een bubbelbad, stoombaden, relaxruimten en een rooksalon. Al met al beslaat de sauna van ’t Bölke zo’n 1200 vierkante meter, verspreid over vier verdiepingen. Er mag van worden uitgegaan dat ’t Bölke het enige homo-uitgaanscentrum in Europa is met een discotheek, een café en een sauna onder één dak.

Opnieuw wordt in 2002 het interieur veranderd. Een ruime entree met garderobe opent naar een hoge disco-ruimte, omgeven door verschillende open etages die, steeds hoger in het gebouw, uitzicht behouden op de dansvloer beneden. De verschillende vides krijgen hun eigen voorzieningen: een bar, een eetgelegenheid, en een bar alleen voor mannen, met daaraan aansluitend een darkroom voor wat ongecompliceerde snelle contacten.

Het ‹ Finest Year › is misschien wel wanneer de jaarlijkse Roze Zaterdag in 2004 naar Enschede wordt gehaald door Ben Meijer Hof c.s. ’t Bölke vervult dan als grootste homotent een spilfunctie. En, homo’s eigen, er wordt flink uitgepakt, met vier praalwagens in optocht door het centrum. Het zal de aanleiding vormen voor het verzoek van de gemeente om jaarlijks ‹ iets › te organiseren. Dit worden de Bölke Open Air Danceparties op de Oude Markt vanaf 2006. Drie jaar later wordt het partycentrum zelf een officiële trouwlocatie van de gemeente Enschede.

Vanaf 2010 gaat het uitgaanscentrum zich op een meer algemeen publiek richten. Men kan van nu af aan ook terecht voor (homo)bruiloften, bedrijfsfeesten en carnavalsoptredens. Het saunacomplex blijft specifiek bestemd voor mannen. Later, in 2012, wordt het veertigjarig bestaan uitbundig gevierd. In 2016 is de 10e editie van Bölke Open Air, met flamboyante optredens en internationale dansers.

Uitbundige themafeesten zijn vaker gevierd, gepaard gaand met grootse decoraties. Met Halloween verandert de disco in een spookkasteel met trollen, heksen en wat dies meer. De populaire schuimparty’s, waarbij het inpandige zwembad goede diensten bewijst. De dames krijgen zo hun eigen feesten. En altijd zijn er weer optredens en performances.

Op de oude locatie kwam een nieuwe homogelegenheid met de naam Café 4You. Het is altijd een wat bescheidener maar zeer vriendelijke bar geweest tot het enkele jaren geleden werd gesloten. Bedenk daarbij dat al eerder de AIDS-epidemie en het internet de beleving van de uitgaanswereld voor homo’s ingrijpend hebben veranderd.

Bölke 2

Naderend einde

Al jaren had de gemeente een begerig oog op de locatie bij de spoorwegovergang laten vallen. Er werden meerdere gesprekken gevoerd, want er waren plannen voor herinrichting en nieuwbouw op deze markante plek. De panden van ’t Bölke zaten daarvoor behoorlijk in de weg. De gesprekken begonnen al toen Myra Koomen wethouder was (2006-2012) en de ontwikkeling van wat nu Centrumkwadraat wordt genoemd in haar portefeuille had. Waarschijnlijk waren de plannen al veel eerder uitgedacht.

De coronapandemie bracht alles in een stroomversnelling; ook ’t Bölke moest in maart 2020 voorlopig de deuren sluiten. In juni van 2021 kon de horeca weer geleidelijk aan open, maar inmiddels hadden de beide eigenaren reeds op 10 juni naar buiten gebracht dat de zaak definitief dichtgaat. Na dertig jaar was het wel mooi genoeg geweest voor beide mannen. Zij hadden al eerder onderhandeld met een projectontwikkelaar, maar nu kwam de overdracht versneld tot stand. Het gebouwencomplex zal plaatsmaken voor nieuwbouw in het kader van de stedelijke herontwikkeling, met een commerciële invulling van de begane grond en appartementen daarboven.